Gwybodaeth ecolegol draddodiadol

Gwybodaeth ecolegol draddodiadol

Enghraifft o'r canlynol	disgyblaeth academaidd
Math	astudiaethau brodorol, gwyddorau'r amgylchedd

Mae gwybodaeth ecolegol draddodiadol (a adnabyddir yn rhyngwladol fel Traditional ecological knowledge; TEK) yn disgrifio gwybodaeth gynhenid, frodorol a thraddodiadol o adnoddau lleol. Fel maes astudio yn anthropoleg Gogledd America, mae TEK yn cyfeirio at “gorff cronnus o wybodaeth, ac at gred ac ymarfer, sydd hefyd yn esblygu ac yn cael ei drosglwyddo o genhedlaeth i genedlaeth trwy ganeuon, straeon a chredoau traddodiadol. Mae'n ymwneud â pherthynas pobol â'u hamgylchedd."^[1] Ar y cyfan, felly, defnyddir y term yng nghyd-destun Gogledd America, ac weithiau Awstralia ayb.

Nid yw gwybodaeth frodorol yn gysyniad cyffredinol ymhlith rhai cymdeithasau. Mae'r term yn cyfeirio at system o wybodaeth, ac at draddodiadau neu arferion sy'n dibynnu'n helaeth ar "le".^[2] Defnyddir gwybodaeth o'r fath mewn rheoli adnoddau naturiol yn lle data amgylcheddol sylfaenol mewn achosion lle nad oes llawer o ddata gwyddonol wedi'i gofnodi.^[3] Gall hefyd ategu dulliau gwyddonol y Gorllewin o reoli ecolegol mewn modd gwerthfawr iawn.

Mae asiantaethau llywodraeth nad ydynt yn llwythau, fel EPA yr Unol Daleithiau, wedi sefydlu rhaglenni integreiddio gyda rhai llywodraethau llwythol er mwyn ymgorffori TEK o fewn cynlluniau amgylcheddol a thracio effaith newid hinsawdd.^[4][5]

Defnyddir gwybodaeth draddodiadol i gynnal yr adnoddau angenrheidiol ar gyfer goroesi.^[6] Er y gall TEK ei hun, a'r cymunedau sy'n gysylltiedig â'r traddodiad llafar, gael eu bygwth yng nghyd-destun newid cyflym yn yr hinsawdd neu ddiraddiad amgylcheddol,^[7] mae TEK yn profi'n hanfodol ar gyfer deall effeithiau'r newidiadau hynny o fewn yr ecosystem.

Gall TEK hefyd gyfeirio at wybodaeth amgylcheddol draddodiadol sy'n tanlinellu'r gwahanol gydrannau a rhyngweithiadau'r amgylchedd.^[8]

1. ↑ Berkes, F. (1993). "Weaving Traditional Ecological Knowledge into Biological Education: A Call to Action". BioScience 52 (5): 432. JSTOR 10.1641/0006-3568(2002)052[0432:WTEKIB]2.0.CO;2.
2. ↑ Madden, Brooke (June 2, 2015). "Pedagogical pathways for Indigenous education with/in teacher education". Teacher and Teacher Education 51: 1–15. doi:10.1016/j.tate.2015.05.005.
3. ↑ Freeman, M.M.R. 1992. The nature and utility of traditional ecological knowledge. Northern Perspectives, 20(1):9-12
4. ↑ McGregor, D. (2004). Coming full circle: indigenous knowledge, environment, and our future. American Indian Quarterly, 28(3 & 4), 385-410
5. ↑ Becker, C. D., Ghimire, K. (2003). Synergy between traditional ecological knowledge and conservation science supports forest preservation in Ecuador. Conservation Ecology, 8(1): 1
6. ↑ AAAS - Science and Human Rights Program. 2008. 10 February 2009
7. ↑ Henriksen, John (2007). HIGHLY VULNERABLE INDIGENOUS AND LOCAL COMMUNITIES, INTER ALIA, OF THE ARCTIC, SMALL ISLAND STATES AND HIGH ALTITUDES, CONCERNING THE IMPACTS OF CLIMATE CHANGE AND ACCELERATED THREATS, SUCH AS POLLUTION, DROUGHT AND DESERTIFICATION, TO TRADITIONAL KNOWLEDGE AND PRACTICES WITH A FOCUS OF CAUSES AND SOLUTION. Montreal: UNEP/Convention on Biological Diversity. t. 30.
8. ↑ "What is Traditional Knowledge".